मुगु–जिल्ला स्थित सोरु गाउँपालिका–४ कि रत्नसोभा शाहीलाई यति बेला गुच्ची च्याउ टिप्न चटारो छ । उनी बिहानै कम्मर रोटी बाँधेर बित्ने च्याउ टिप्न बन जंगलतिर जाने र साझ परेपछि घर फर्किने गरेकी छन । च्याउ बाट पैसा कमाउने लोभले रत्नशोभा घरधन्दा देखि खेतीपातीको काम छोडेर यति बेला बन जंगलतिरै धाउन थालेकी छन । चैत दोश्रो साता देखि च्याउ टिप्न सुरु गरेकी उनले आधा केजी पु¥याउन थालि सकेकी छन । गत बर्षको भन्दा अहिले खडेरीले मनग्य च्याउ नपाइने रत्नशोभाको भनाई छ । बर्षा हुन थालेपछि बन जंगलमा च्याउ पाइने उनले सुनाइन । यो बर्ष च्याउ टिपेर ३० हजार पैसा कमाउने उनको लक्ष्य छ ।

छायानाथ रारा नगरपालिका–७ कि लक्ष्मीदेबि बम बन जंगलमा गाई बाख्रा चराउदै गुच्ची च्याउ संकलन तिर लागेकी छन । यति बेला उनलाई एक काम दोहोरो पन्थ भने झै भएको छ ।बन जंगलमा गाई बाख्रा चराउदै गुच्ची च्याउ टिप्ने गरेको लक्ष्मीदेबिले बता। उनले भनिन च्याउ दिन सुरु गरेको दुई साता जति भयो । दैनिक २० देखि ३० दाना च्याउ पाइने उनको भनाई छ ।बन जंगलमा गुच्ची च्याउ उम्रिएपछि गाउँबस्तीका महिला पुरुष युवा युवती बिधार्थी बन जंगल तर्फ लर्को लाग्न थालेका छन ।
प्रति किलो गुच्ची च्याउ १४ हजार देखि १७ हजार सम्म मुल्य पर्ने भएको हुदा खेतीपातीको कामलाई त्यागेर टिप्न जाने गरेको स्थानीयको भनाई छ ।सोरु गाउँपालिकाको नेर र ताँजा गाउ“को लेकाली बन जंगल गुच्ची च्याउको भण्डार नै मानिने गरेको छ । नेर र ताँजा गाउँका करिव २ सय ५० घरधुरीले गुच्ची च्याउ टिपेरै प्रति परिवारले ५० देखि ७० हजार सम्म पैसा आर्जन गर्ने गरेका छन ।पैसा कमाउने लोभले सोरु गाउँपालिकाको नेर, फोतु, नार्थपु, भीई, धैनकोट, कालै, रारा बस्तीका महिला पुरुष खेतीपाती र बिकास निर्माणका काम छोडेर डेढ महिना सम्म गुच्ची च्याउ टिप्न बन जंगल तर्फ धाउने गरेका छन ।

मुगुम कार्मारोङ गाउँपालिकाको चितै, डोल्फू, पुवा, किम्री, माग्री, पापु, चिमाथ लगायत बस्तीका स्थानीयलाई पनि यति बेला गुच्ची च्याउ टिप्न चटारो छ । कोही रितै त कोही भेडाबाख्रा सहित च्याउ टिप्न बन जंगलमा जाने गरेका छन ।कार्मारोङ गाउँपालिकाको चितै गाउँका बन जंगल अत्याधिक गुच्ची च्याउ पुवा गाउँका छिटोल तामाङले बताए । निगालो, पिपल, उन्यू बढी भएको बन जंगलमा प्रसस्तै गुच्ची च्याउ पाइने गरेको स्थानीयको भनाई छ ।राति बर्षा भएर भोली पल्ट आकास खुलेको दिनमा झन च्याउ पाइने हुदा बर्षात भएको दिनमा घरको ढोका नै बन्द गरेर स्थानीय च्याउ टिप्न जाने चलन छ ।यति बेला मुगु जिल्लाको ग्रामिण बस्तीमा गुच्ची च्याउको मौसम सुरु भएपछि महिला पुरुष उत्साहित बनेर संकलन कार्यमा जुटेका छन ।
छायाँनाथ रारा नगरपालिकाको पिना, मुन्दु, सोभा, बाम गाउँका महिला पुरुष पनि बिहानै उठेर बन जंगलमा च्याउ टिप्न जाने गरेका छन ।समुद्री सतह देखि २८ सय मिटर उचाइमा चैत महिनामा गुच्ची च्याउ उम्रिने र २८ सय देखि ३५ सय मिटर उचाइमा जेठ महिनामा च्याउ उम्रिने गरेको नेपाल जडिबुटी ब्यासायि संघ जिल्ला अध्यक्ष मेलबहादुर शाहीको गुनासो छ । गुच्ची च्याउ गरिव परिवारको निम्ति मुख्य आम्दानीको श्रोत बनेको उनको भनाई छ ।बेशीतिर पहेलो र उच्चलेकतिर कालो प्रजातिको गुच्ची च्याउ पाइने गरेको छ । जिल्लाको चार वटै स्थानीयतहको गाउँबस्ती बाट करिव ३० क्वीन्टल भन्दा बढी गुच्ची च्याउ संकलन हुने डिभिजन वन कार्यालयले जानकारी गराएको छ ।  बन डिभिजन कार्यालयमा प्रतिकिलो ३ सय राजश्व तिरेर ब्यापारीले गुच्ची च्याउ बिक्री गर्न नेपालगञ्ज काठमाडौ र तिब्बततिर लैजाने गरेका छन । गुच्ची च्याउको स्वाद मासु जस्तै हुने भएकोले कर्मचारीले किनेर तरकारीको रुपमा प्रयोग गर्ने गरेका छन ।  शरिरमा घाउ चोट लागे गुच्ची च्याउ पिसेर हाल्न निको हुने स्थानीयको भनाई छ । चरा र बन्यजन्तुहरुले पनि गुच्ची च्याउ खोजी खोजी खाने गरेका छन । बन जंगलमा गुच्ची च्याउ उम्रिएको तीन चार दिन भित्र कुहिएर जाने गरेको छ ।